windwijzers in amsterdam – overige vormen

Ronde Lutherse Kerk (1668-1671) was de tweede Lutherse Kerk, nadat de Oude Lutherse Kerk aan het Spui wegens de vele lutherse immigranten te klein geworden was. Architect Adriaan Dortsman. De koepel was oorspronkelijk met koper bekleed.

De zwaan als symbool voor het lutherse geloof: de “ketterse” theoloog Johannes Hus (Tsjechisch voor Gans) werd in 1415 tot de brandstapel veroordeld, en zou daar hebben uitgeroepen hebben: “Jullie verbranden een gans, maar er zal een zwaan uit zijn as herrijzen“. Een eeuw later zou deze uitroep in verband worden gebracht met Maarten Luther. Wittenberg was de woonplaats van Luther.

De Wittenberg, eerder bekend onder de naam Evangelisch-Luthers Diaconie Oude Mannen- en Vrouwenhuis Amsterdam. Gebouwd in 1772 naar een ontwerp van Coenraad Hoeneker.

de maarten lutherkerk ligt in de rivierenbuurt aan de uiterwaardenstraat

Ontwerp voor een (Lutherse) kerk die nooit is gebouwd.

Beeldbank Stadsarchief nr 010056919597

Deze hervormde kerk verving in 1609 de eerdere RK kapel. De klok is van Hemony, die uit Barsingerhorn hierheen is gekomen nadat de Duitsers in WO II de oorspronkelijk klok van Mammes Frémy hadden gevorderd. Maar waarom is die klok niet in Barsingerhorn gebleven?

De zwaan op de kerk verwijst waarschijnlijk naar de Waterlandse zwaan, het wapen van de dorpen in Waterland. En dus niet naar Luther.

Buiksloot is in 1921 ingelijfd bij Amsterdam

Het Corvershof, gebouwd in 1622, was bestemd voor oudere christelijke echtparen en is nog steeds in bezit van de diaconie. De betekenis van de windwijzer zal dus vermoedelijk in de bijbel moeten worden gezocht. Citaten uit de statenvertaling

psalm 42:2 Gelijk een hert schreeuwt naar de waterstromen, alzo schreeuwt mijn ziel tot U, o God!

jesaja 35: 6 Alsdan zal de kreupele springen als een hert, en de tong des stommen zal juichen; want in de woestijn zullen wateren uitbarsten, en beken in de wildernis.

Een postbode te paard blazend op de posthoorn op het voormalig postkantoor aan de NZ Voorburgwal

Sinds 1897!

mythologische indonesische figuren op het Tropenmuseum. De meeste wijzen geen wind.

Windwijzer Stoomvaart Maatschappij Nederland op het Java-eiland. Kunstwerk van Pieter Starreveld, bestaande uit een vrouwfiguur (Vrouwe Fortuna), een windroos en windwijzer (het schip)

Na afbraak van het pand van de SMN werd het beeld herplaatst op de Oostelijke Handelskade, eerst bij de toenmalige passagiersterminal, later, in 2007 op het veldje naast Club Panama aan de Oostelijke Handelskade 4.

(tekst en foto’s Beeldbank Stadsarchief 010028001295)

Zie voor vrouwe Fortuna ook Tweede Waag

In de Oude Kerk staat een grote houten maquette van een ronde kerk, naar een ontwerp van een advocaat en amateur bouwkundige, Nicolaas Listingh (1630-1705). Het gebouw, dat nooit is gebouwd, was bedoeld voor de Botermarkt, het huidiger Rembrandtplein.

De eikenhouten maquette is vijf meter hoog, de toren had 90 meter hoog moeten worden.

Beeldbank Stadsarchief nr BMAB00037000081_003

Tekst links: Stadsarchief Amsterdam

Singel 548, bouwtekening vooraanzicht van het huis van Johan Huydecoper, architect Philips Vingboons

In de nacht van 26 op 27 april 1943 werd het huis aan het Singel 548 door een neerstortend Engels vliegtuig verwoest. De imposante voorgevel bleef wel overeind staan. Die is zorgvuldig afgebroken en wordt nog steeds bewaard op de Gemeentewerf.

Joan Huydecoper

Joan Huydecoper (1599-1661) speelde een belangrijke rol in het Amsterdamse stadsbestuur. Vanaf 1631 zat hij in de raad en tussen 1651 en 1660 was hij zes keer burgemeester. Christina van Zweden verhief Joan Huydecoper in 1634 in de ridderstand. Huydecoper had ook bezittingen, waaronder een groot buitenhuis, in Maarsseveen. In 1640 verwierf hij de titel ‘Heer’ van het dorp Maarsseveen.

De windwijzer zou afkomstig zijn van het theekoepeltje dat bij de zaagmolen van het rasphuis hoorde, die aan de Kostverlorenkade stond (bron Amsterdams Hist Museum). Het rasphuis zelf stond aan de Heiligeweg 19, hier gesticht in 1595 op het terrein van het Clarissenklooster. Hier werden mannen tewerkgesteld die meestal iets op hun kerfstok hadden. Hun een tonig en zwaar werk bestond in het hakken en raspen van Braziliaans hout, waar kleurstoffen uit getrokken werken. (Tekst Historische Gids van Amsterdam, A.E. d’Ailly, 1929). Later Huis van Bewaring. Afgebroken in 1895.

De windwijzer maakt deel uit van de collecite van het Amsterdam Museum

Een helm als windwijzer. Waarschijnlijk de bijbelse helm des heils of der zaligheid uit Efeziërs 6:17

En neemt den helm der zaligheid, en het zwaard des Geestes, hetwelk is Gods Woord.

Bron: Statenvertaling

Vrijburg staat aan de Diepenbrockstraat

De Emmakerk is een protestantse kerk, gewijd aan Emma van Waldeck Pyrmont (koningin Emma).

Gebouwd in 1938, architect Gijsbert Friedhof.

Kruispunt Hugo de Vrieslaan-Middenweg

De vis, in het Grieks Ichtus (ἰχθύς) staat voor Christus: Iesus CHristus Theou Uos Soter, of tewel Jesus Christus zoon van God, verlosser

Windwijzer in de gang van Singel 130. Tegenover de windwijzer een staande klok vervaardigd door Carel Christoffer Tappé, een Amsterdamse klokkenmaker uit het einde van de XVIIIe eeuw

Foto’s Han van Gool, Beeldbank Stadsarchief BMAB00013000080_002 en BMAB00013000080_003

verder naar andere windwijzers: